Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu

Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Co znajdziesz w artykule

Wstęp
Rozwinięcie
Kontekst 1
Kontekst 2
Zakończenie
Najpopularniejsze

Wstęp

TEZA: Tytuł może mieć istotne znaczenie dla odczytania sensu utworu, może być wskazówką interpretacyjną, ukierunkowaniem na główny problem, czy też podpowiedzią w rozumieniu przesłania utworu. Dodatkowo może również sugerować tematykę, jak i zwracać uwagę na symbolikę i głębie utworu.

W historii literatury dostrzegamy pewne tendencje w tytułowaniu utworów, pierwotnie artyści nazywali swoje dzieła najczęściej imionami głównych bohaterów (np.: „Antygona” , „Król Edyp” , „Pieśń o Rolandzie” , „Makbet” , „Romeo i Julia”), rzadziej stosowali tytuły mające związek z miejscem, wydarzeniem czy też głównym motywem, problemem w utworze (np.: „Iliada” , „Burza” , „Skąpiec” , „Świteź” , „Wesele Figara”), można też zauważyć tytuły odnoszące się do gatunków literackich, zwłaszcza lirycznych (np.: „Pieśni” , „Treny” , „Ody” , „Sonety” , „Bajki”).

Z czasem zaczęły się pojawiać tytuły bardziej metaforyczne i symbolicznie, które zdecydowanie pełniły funkcje naprowadzające czytelnika na główny problem lub też po prostu podpowiadały, jakie jest przesłanie i głębia utworu. Bywało i tak, że bez odpowiedniego zrozumienia tytułu nie dałoby się w pełni pojąć samego utworu, oczywiście tytuły także prowokowały i zachęcały czytelnika, aby sięgnęli po dane dzieło.

W wyjątkowych sytuacjach tytuły w ogóle nie posiadały znaczenia, ale wtedy paradoksalnie zaczynały coś znaczyć, a pisarz dzięki temu mógł prowadzić osobliwą grę z czytelnikiem.

Sprawdź wyszukiwarka kierunków studiów

Dalsza część artykułu pod reklamą

Rozwinięcie

W „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego tytuł jest integralną częścią utworu i pełni funkcję naprowadzającą czytelnika na właściwy sens odczytania utworu, wskazuje też głębię znaczeniową powieści. Przedwiośnie to oczywiście nazwa oznaczająca porę roku, sama nazwa przedwiośnie sugeruje po prostu okres przed wiosną.

Ta specyficzna pora roku wyróżniała się bardzo wyrazistą pogodą i charakterystyczną aurą i scenerią, krajobraz i pogoda po długiej zimie były przygnębiające, topniejący brudny śnieg wymieszany z błotem, brak liści na drzewach, chłodny i porywisty wiatr, częsty deszcz, czasem deszcz ze śniegiem, wszechobecna wilgoć. Jednak przedwiośnie to też zwiastun zbliżającej się wiosny, która w tym okresie przejściowym zaczyna stopniowo się uaktywniać i rozwijać.

Człowiek wiedział, że wszechpotężna matka natura wkrótce zmieni tę całą scenerię i uporczywą aurę w klimat zdecydowanie bardziej sprzyjający i dokona totalnej metamorfozy krajobrazu, ale zanim to nastąpi, musi upłynąć jakiś czas. Jednak takie dosłowne odczytanie tytułu nie wystarczy, aby pojąć sens utworu, potrzebna jest właściwa interpretacja – należy zrozumieć metaforyczny sens tytułu.

Przedwiośnie jako pora odnosi się do sytuacji historycznej i politycznej Polski w czasie akcji utworu, czyli czasu odzyskania niepodległości oraz późniejszych wydarzeń, jest to czas wielkich zmian i wyzwań. Polska po 123 latach niewoli, po wielu powstaniach i wojnach jest krajem wyniszczonym, pełnym biedy i nierozwiniętej infrastruktury. Główny bohater – Cezary Baryka, który przybywa do odrodzonej Polski, dostrzega wszędzie zgliszcza, niesprawiedliwość społeczną, brud i nędzę. Polska więc jest w okresie przejściowym, wymaga wielu napraw i zmian, z czasem jednak kraj musi się zmienić na lepsze, wymaga to jednak cierpliwości.

Analogia sytuacji Polski do okresu przedwiośnia jest bardzo widoczna, dzięki temu porównaniu autor daje nie tylko nadzieję na lepsze jutro, ale również obrazowo opisuje sytuację ojczyzny. Tytuł Przedwiośnie można też odnieść do życia wspomnianego wcześniej głównego bohatera powieści Cezarego Baryki. Baryka jest młodzieńcem, który doświadcza wielu trudnych chwil, jest świadkiem rewolucji i wojen, traci oboje rodziców, wplątał się w romans, który skończył się dla niego tragiczne.

Te wszystkie doświadczenia mają ogromny wpływ na kształtowanie się jego osobowości, charakteru i nawet poglądów. Bohater jest zatem osobą będącą na rozdrożu, jego poglądy polityczne i dojrzałość emocjonalna nie są jeszcze ukształtowanie, jest więc, metaforycznie rzecz ujmując, w okresie „przedwiośnia”.

Brak zdecydowania, błędne decyzje, naiwność, nieudana miłość, rodząca się tożsamość narodowa, wszystko to świadczy, że Cezary Baryka nie jest jeszcze jednostką w pełni ułożoną, jednak można odnieść wrażenie, że wkrótce to nastąpi – końcowa scena powieści jednoznacznie wskazuje, że Baryka odchodząc od maszerujących robotników na Belweder, nie jest już naiwnym bohaterem ulegającym emocjom, lecz zaczyna dostrzegać złożoność sytuacji, co świadczy o jego dojrzałości.

Sprawdź wyszukiwarka uczelni

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 1

Tytuł powieści Bolesława Prusa „Lalka” posiada znaczenie metaforyczne, wręcz symboliczne. Odpowiednie zrozumienie tytułu tej powieści jest kluczem interpretacyjnym, a więc wskazówką dla czytelnika. Tytuł powieści odnosi się do pewnego epizodu z „Lalki” – oskarżenie o kradzież lalki (baronowa Krzeszowska oskarżyła Helenę Stawską o kradzież lalki), jednak ten incydent, który oczywiście zwraca uwagę na motyw lalki, nie jest najważniejszy.

Tytuł „Lalka” należy przede wszystkim łączyć z toposem theatrum mundi, który uwidacznia się w scenie, gdy jeden z bohaterów – Ignacy Rzecki, bawiąc się lalkami z wystawy sklepu, zaczyna rozumieć, że świat ludzki to świat marionetek. Rzecki zwraca się do zabawek następującymi słowami: „Głupstwo, wszystko głupstwo! A wam, gdybyście myśleli, mogłoby się zdawać, że to coś wielkiego!". Wszelkie zmagania, plany, ambicje człowieka okazują się beznadziejną szamotaniną, mrzonką, a życie nie ma żadnego sensu, chociaż może wydawać się bardzo wzniosłe.

W takim świecie – teatrze, człowiek odgrywa przypisaną mu rolę, a ktoś lub coś decyduje o jego losie. W tej pesymistycznej wizji świata rządzonej przez siły wyższe, człowiek jest skazany na porażkę, o czym przekonał się główny bohater powieści – Stanisław Wokulski. W świecie, w którym najważniejsze jest odpowiednie urodzenie, człowiek czuje się bezradny, nawet posiadając odpowiednie zdolności i ambicie, nie ma możliwości pokierowania swoim losem.

Bolesław Prus zatem chce zasugerować, podpowiedzieć czytelnikowi, poprzez tytuł, główną myśl powieści: człowiek jest marionetką, lalką odgrywającą przypisaną mu rolę w teatrze świata.

Sprawdź czy dostaniesz się na studia kalkulator maturalny

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 2

W reportażu Hanny Krall pt. „Zdążyć przed Panem Bogiem” mamy również do czynienia z tytułem o charakterze metaforycznym. Tytuł jest ściśle powiązany z treścią utworu i odnosi się do dwóch wydarzeń: powstania w getcie warszawskim oraz leczenia chorych na serce. Bohater reportażu Marek Edelman przywołuje tytułowe sformułowanie: zdążyć przed Panem Bogiem, mając na myśli, właśnie te dwie historie.

Pierwsza sytuacja odnosi się do decyzji o podjęciu powstania, Żydzi decydując się na ten krok, mieli świadomość, że powstanie z góry skazane jest na klęskę. Był to wybór rodzaju śmierci, jak mówił Edelman, chodziło o godną i honorową śmieć na polu bitwy.

Żydzi wszczynając powstanie chcieli jakby „zdążyć przed Panem Bogiem”, pragnęli wyprzedzić jego wolę i sami zadecydować o sposobie śmierci, nie chcieli umierać z głodu, czy też w obozach zagłady, zależało im na godnej śmierci. Druga sytuacja odnosi się do działalności lekarskiej Edelmana, bohater godząc się na ryzykowną operację, też chciał wyprzedzić wolę Boga i przedłużyć życie pacjenta, który znalazł się na progu śmierci.

Hanna Krall poprzez tytuł swojego reportażu zwraca uwagę na istotne zagadnienie poruszane przez swojego bohatera, jednocześnie uświadamia odbiorcy, przed jak trudnymi decyzjami musieli stanąć bohaterowie jej utworu.

Dalsza część artykułu pod reklamą

Zakończenie

Tytuły dzieł literackich pozwalają czytelnikowi lepiej pojąć sens utworu. Autorzy wymyślają różnorodne tytuły nie tylko po to, by zachęcić potencjalnego czytelnika do sięgnięcia po książkę, lecz głównie po to, by przekazać mu cenną wskazówkę interpretacyjną (POTWIERDZENIE TEZY).

Często nawet, dzięki tytułowi, możemy w ogóle zrozumieć dany utwór.

Posłuchaj tego opracowania w spotify

Dalsza część artykułu pod reklamą