Groteskowy obraz świata

Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Co znajdziesz w artykule

Wstęp
Rozwinięcie
Kontekst 1
Kontekst 2
Zakończenie
Najpopularniejsze

Wstęp

TEZA: Groteskowy obraz świata to specyficzny sposób kreacji rzeczywistości w dziele literackim, polegający na odrzuceniu tradycyjnych konwencji literackich, takich jak realizm. Świat przedstawiony w grotesce jest zazwyczaj ukazywany w krzywym zwierciadle, co prowadzi do jego zniekształcenia i podkreślenia absurdalności życia.

Choć groteska w literaturze pojawiła się już w odległych czasach, jej szczególna popularność przypadła na XX wiek. Był to okres naznaczony wieloma dramatycznymi wydarzeniami historycznymi i przemianami społecznymi, co skłoniło artystów do szukania nowych sposobów wyrazu. Poprzez groteskowe przedstawienie rzeczywistości chcieli oni podkreślić absurd, chaos i bezsens życia.

Pojęcie groteski odnosi się do kategorii estetycznej, która łączy w sobie elementy sprzeczne, takie jak piękno i brzydota, komizm i tragizm, fantastyka i realizm. Takie zestawienie przeciwstawnych elementów w jednym utworze wywołuje efekt dziwności i często także komizmu. Przedstawione zdarzenia bywają niecodzienne, a nawet absurdalne, co wprowadza czytelnika w stan konsternacji, ale jednocześnie zmusza go do głębszej refleksji nad otaczającą rzeczywistością.

Artyści stosujący groteskę wskazywali na to, że zmieniający się świat oraz irracjonalne zachowania ludzi (np. wojny) doprowadziły do sytuacji, w której tradycyjne konwencje literackie, takie jak realizm czy fantastyka, przestały wystarczać do uchwycenia całej złożoności świata oraz problemów i relacji międzyludzkich. W ich opinii jedynie poprzez sprowadzenie rzeczywistości do absurdu można ukazać jej najważniejsze aspekty i wywołać odpowiedni efekt na odbiorcy.

Deformując rzeczywistość, pisarze tworzyli nowy, zaskakujący świat pełen absurdalnych sytuacji i nielogicznych zdarzeń. W ten sposób nie tylko poddawali w wątpliwość powszechne opinie, ale również wskazywali na istotne problemy współczesności.

Groteska nie jest też wyłącznie narzędziem do rozbawienia czytelnika. Jej głębszym celem jest zwrócenie uwagi na absurdy istnienia i skłonienie odbiorcy do krytycznej analizy rzeczywistości. Połączenie komizmu i tragizmu czy fantastyki i realizmu pozwala twórcom na stworzenie dzieł zarówno uniwersalnych, jak i ponadczasowych.

Dlatego groteskowy obraz świata w literaturze jest jednym z najciekawszych sposobów ukazywania złożoności ludzkiego doświadczenia.

Sprawdź wyszukiwarka kierunków studiów

Dalsza część artykułu pod reklamą

Rozwinięcie

W „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza groteskowy obraz świata jest jednym z kluczowych elementów, który nadaje utworowi jego wyjątkowy charakter. Już sam tytuł przyciąga uwagę – czytelnik, doszukując się ukrytego głębszego znaczenia, zostaje zaproszony do gry z autorem. Paradoksalnie, tytuł nic nie znaczy, co sprawia, że nabiera znaczenia w swojej bezsensowności.

Wydarzenia w powieści są przedstawione w zaskakujący sposób. Główny bohater, trzydziestoletni mężczyzna o imieniu Józio, zostaje wciągnięty w absurdalne sytuacje, które służą do ukazania filozofii autora. Groteskowość pozwala Gombrowiczowi na przedstawienie zjawiska zależności człowieka od drugiego człowieka. W myśl swojej koncepcji formy, Gombrowicz pokazuje, że człowiek kształtuje człowieka, narzucając mu formę – sposób bycia, zachowania, postawy, światopogląd czy język.

Forma jest swoistym gorsetem, który z jednej strony ogranicza wolność człowieka, zmuszając go do odgrywania ról przed innymi, a z drugiej – jest nieodłącznym elementem międzyludzkich relacji. W powieści groteska ujawnia się w wielu sytuacjach, takich jak relacje w szkole czy na stancji u Młodziaków. Nauczyciel Bladaczka narzuca formę uczniom – nakazuje im bezrefleksyjnie powtarzać zdanie: „Słowacki wielkim poetą był”, a Pimko „upupia” Józia, chcąc, by pozostał dziecinny i wrócił do szkoły.

Młodziakowie z kolei ulegają formie nazbyt nowoczesnej, co prowadzi do ich karykaturalnego zachowania – ostatecznie główny bohater Józio demaskuje ich sztuczność, pokazując, że tak naprawdę nie są nowocześni i wyzwoleni, gdyż nie podoba im się to, ze w pokoju ich córki Zuty przebywają dwaj obcy mężczyźni, w tym o wiele starszy profesor Pimko. Wszystkie te sytuacje, dzięki absurdalności i groteskowości świata przedstawionego, są wyostrzone i precyzyjnie pokazane.

W ten sposób Gombrowicz stosuje groteskę jako narzędzie do opisania świata według swojej filozofii. Groteska daje mu możliwość podkreślenia absurdów istnienia i mechanizmów międzyludzkich relacji. Język powieści również odgrywa ważną rolę w kreowaniu groteskowego obrazu świata. Gombrowicz stosuje specyficzne słownictwo, takie jak „pupa”, „gęba” czy „łydka”, co kieruje czytelnika ku głównej myśli powieści.

Groteskowy obraz świata w „Ferdydurke” spowodował, że powieść Gombrowicza jest nie tylko nowoczesna i ciekawa, ale przede wszystkim, dzięki zdeformowaniu rzeczywistości i ukazaniu jej w absurdalny sposób, wydobywa specyficzność relacji międzyludzkich, które poprzez narzucanie formy powodują, że człowiek zostaje ograniczony i zmuszony do odgrywania przypisanych mu ról.

Sprawdź wyszukiwarka uczelni

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 1

W innym współczesnym utworze – w dramacie Sławomira Mrożka „Tango” – również dostrzegamy elementy groteski. Zniekształcenie oraz absurdalność objawiają się w wielu sytuacjach. Główny bohater, Artur, buntuje się przeciwko chaosowi i anarchii panującej w jego rodzinnym domu. Nie godzi się na obecność tajemniczego, prymitywnego i niewykształconego Edka, który spędza czas na grze w karty z jego rodzicami, wujem i babką.

Edek, mimo swojej prymitywności, staje się obiektem sympatii i pragnień – jest lubiany za swoje zachowanie i fizyczność, a matka Artura, Eleonora, otwarcie z nim romansuje. Ojciec, Stomil, pozostaje bierny wobec tej sytuacji, co dodatkowo irytuje Artura. Artur, w głębi duszy romantyk i idealista, postanawia przywrócić tradycyjny porządek. Pragnie, aby jego rodzina porzuciła wyzwolenie i stała się znów tradycyjna. Groteska w dramacie objawia się między innymi w odwróceniu tradycyjnych ról.

Artur, jako młody bohater, przyjmuje postawę konserwatywną i broni tradycji, podczas gdy jego rodzice uosabiają postęp i nowoczesność – co jest odwrotnością typowych schematów. Dzięki grotesce Mrożek mógł w sposób zawoalowany, czyli nie wprost (ze względu na obowiązującą w tamtych czasach cenzurę komunistyczną), komentować mechanizmy władzy i ukazywać charakter ówczesnych rządzących.

Prymitywny i bezwzględny Edek symbolizuje brutalność oraz prostactwo władzy. Jego postać nabiera szczególnego znaczenia w finale dramatu, kiedy to przejmuje władzę i zabija Artura, co stanowi dramatyczny komentarz na temat zwycięstwa siły i prymitywizmu nad idealizmem.

Sprawdź czy dostaniesz się na studia kalkulator maturalny

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 2

W dawnych czasach groteska nie pełniła tej samej funkcji co współcześnie i nie istniała nawet jako odrębna kategoria estetyczna. Niemniej jednak pewne elementy groteski można odnaleźć już w literaturze średniowiecznej. Przykładem jest anonimowy dialog pt. „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, który przedstawia średniowieczny motyw danse macabre.

W utworze pojawia się wizerunek Śmierci, ukazany w sposób groteskowy. Śmierć przedstawiona jest jako postać odrażająca – kościsty trup, gdzieniegdzie pokryty resztkami ciała, z wirującymi oczami i fragmentem nosa. Jednak jej karykaturalny i absurdalny wygląd, zamiast budzić grozę, wywołuje śmiech. Dzięki groteskowej kreacji Śmierci, utwór zyskuje dodatkowy wymiar, łącząc poważny temat przemijania z elementami humoru.

Taki zabieg pozwala nie tylko oswoić strach przed śmiercią, ale również skłania czytelnika do refleksji nad marnością życia i nieuchronnością losu, co jest charakterystyczne dla motywu danse macabre.

Dalsza część artykułu pod reklamą

Zakończenie

Podsumowując, groteskowy obraz świata w literaturze jest wyjątkowym narzędziem artystycznym, które pozwala na zdeformowanie rzeczywistości w celu podkreślenia jej absurdów i złożoności (POTWIERDZENIE TEZY).

Przykłady takie jak „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza czy „Tango” Sławomira Mrożka doskonale ukazują, jak groteska umożliwia autorom przełamanie tradycyjnych schematów literackich i przedstawienie świata w krzywym zwierciadle.

Dzięki temu możliwe jest zwrócenie uwagi na najistotniejsze problemy egzystencjalne, społeczne czy polityczne. Groteska nie tylko bawi i zaskakuje, ale również zmusza do refleksji nad mechanizmami rządzącymi światem oraz relacjami międzyludzkimi.

Groteska zatem jest jednym z najciekawszych i najskuteczniejszych sposobów ukazania absurdalności życia i jego wewnętrznych sprzeczności.

Posłuchaj tego opracowania w spotify

Dalsza część artykułu pod reklamą