Normy społeczne – ograniczają człowieka czy porządkują życie

Omów zagadnienie na podstawie Tanga Sławomira Mrożka. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Spis treści

Wstęp
Rozwinięcie
Kontekst 1
Kontekst 2
Zakończenie
Najpopularniejsze

Wstęp

TEZA: Normy społeczne z jednej strony mogą ograniczać człowieka, z drugiej – porządkować życie. Normy społeczne to ustalone i utrwalone w danej kulturze zasady życia społecznego, zwyczaje oparte na zasadach moralnych lub religijnych, przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Ich istnienie porządkuje życie społeczne, tworząc fundament, który gwarantuje stabilność, ład i harmonię w relacjach międzyludzkich. Dzięki nim możliwe jest funkcjonowanie społeczności w oparciu o wspólne wartości i wzorce zachowań.

Z drugiej strony, normy społeczne mogą stanowić ograniczenie, zwłaszcza gdy stają się skostniałe, nieelastyczne i nieprzystające do zmieniających się realiów współczesnego świata. Mogą tłumić indywidualną wolność i kreatywność, a także uniemożliwiać rozwój jednostek, jeśli ich przestrzeganie stoi w sprzeczności z potrzebą samorealizacji czy pragnieniem zmiany. Konflikt między jednostką a normami społecznymi często uwidacznia się w literaturze.

Niektórzy bohaterowie buntują się przeciwko narzuconym zasadom, odczuwając je jako ograniczenie, które odbiera im możliwość spełnienia własnych ambicji i pragnień. Inni zaś stają się strażnikami norm, wierząc, że ich przestrzeganie jest niezbędne do utrzymania ładu moralnego i społecznego. Normy społeczne mogą zatem zarówno wspierać, jak i ograniczać człowieka.

Kluczowe wydaje się zrozumienie ich roli oraz umiejętność znalezienia równowagi pomiędzy przestrzeganiem zasad a potrzebą wolności i indywidualizmu.

Sprawdź wyszukiwarka kierunków studiów

Dalsza część artykułu pod reklamą

Rozwinięcie

W „Tangu” Sławomira Mrożka obserwujemy dwie skrajne postawy bohaterów wobec norm obyczajowych. Z jednej strony widzimy tych, którzy bronią tradycyjnych wartości i zasad, a z drugiej – tych, którzy odrzucają je, traktując jako skostniałe i ograniczające wolność. Główny bohater, Artur, reprezentuje młode pokolenie, które buntuje się przeciwko anarchii i chaosowi, jaki panuje w jego domu.

Jako romantyk i idealista, pragnie przywrócić porządek oparty na tradycyjnych normach obyczajowych. Wierzy, że to właśnie one stanowią fundament stabilności życia społecznego. Dlatego odczuwa wstręt wobec sytuacji w swojej rodzinie, gdzie nowoczesność, brak szacunku dla tradycji i rozluźnienie norm są na porządku dziennym. Artur wyraża swoje oburzenie w słowach: „Tu już nie ma w ogóle żadnej tradycji ani żadnego systemu, są tylko fragmenty, proch! Bezwładne przedmioty. Wyście wszystko zniszczyli i niszczycie ciągle, aż zapomnieliście sami, od czego się właściwie zaczęło.”

Jego rodzina – matka Eleonora, ojciec Stomil, babka Eugenia i wuj Eugeniusz – symbolizują postawę odrzucającą stare, tradycyjne normy jako przestarzałe i nieprzystające do współczesności. Ich beztroska, niestosowny ubiór oraz akceptacja prymitywnego Edka wywołują w Arturze frustrację. Szczególnie bulwersują go relacje Edka z jego matką oraz obojętność ojca wobec tej sytuacji. Rodzina nie rozumie postawy Artura i uważa, że powinien myśleć postępowo.

Konflikt między Arturem a jego rodziną odzwierciedla odwieczne napięcie między tradycją a nowoczesnością. Paradoksalnie to Artur – przedstawiciel młodego pokolenia – staje się obrońcą tradycyjnych norm. Jego działania, w tym plan poślubienia kuzynki Ali, mają symbolicznie przywrócić ład i wartości, które uważa za niezbędne dla zdrowego funkcjonowania społeczeństwa. Ślub, jako symbol tradycji, ma być fundamentem odbudowy porządku.

Jednak wszelkie próby Artura kończą się klęską. Jego rodzina nie wspiera go w walce o przywrócenie ładu, a ojciec Stomil pozostaje obojętny wobec konfliktu z Edkiem. Rozczarowany brakiem wsparcia i narastającym chaosem, Artur decyduje się na radykalny krok – wprowadzenie terroru jako narzędzia do przywrócenia porządku. Niestety, i ten plan zawodzi. Zdrada Ali, która nawiązuje romans z Edkiem, oraz postępująca anarchia prowadzą Artura do załamania.

W finałowej scenie to właśnie Edek – symbol prymitywnej, bezrefleksyjnej siły – przejmuje władzę, brutalnie zabijając Artura. Ostatni obraz, w którym Edek prowadzi w tańcu Eugeniusza, ubrany w marynarkę zmarłego Artura, staje się symbolicznym triumfem prymitywizmu nad tradycją i kulturą. Mrożek, posługując się groteską i ironią, ukazuje, jak odwieczny spór między tradycją a nowoczesnością może być wykorzystany przez siły destrukcyjne.

Normy społeczne, choć pełnią kluczową rolę w porządkowaniu życia i utrzymaniu ładu, mogą stać się narzędziem walki lub chaosu, jeśli nie zostanie znaleziona równowaga między ich przestrzeganiem a otwartością na zmiany. Autor stawia pytanie, czy brak szacunku dla tradycji i nieograniczona wolność nie prowadzą czasem do destabilizacji, w której triumfuje brutalność i brak wartości. Tym samym „Tango” staje się uniwersalnym ostrzeżeniem przed skutkami destrukcji norm społecznych.

Sprawdź wyszukiwarka uczelni

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 1

W „Skąpcu” Moliera normy obyczajowe epoki stają się wyraźnym ograniczeniem dla młodych bohaterów, zwłaszcza w kwestii małżeństwa. Harpagon, kierując się ówczesnymi zasadami, traktuje małżeństwo nie jako wyraz miłości, lecz jako transakcję finansową, w której kluczową rolę odgrywa posag.

Pragnie wydać swoją córkę, Elizę, za bogatego, lecz niekochanego mężczyznę – dojrzałego Anzelma, ignorując jej uczucia i pragnienie szczęścia. Również w przypadku swojego syna, Kleanta, Harpagon chce narzucić mu decyzję, zabraniając mu związku z Marianną.

Jego postawa odzwierciedla wpływ norm społecznych, które podporządkowywały życie prywatne interesom majątkowym. Harpagon, jako ojciec, rości sobie prawo do decydowania o losach dzieci, co ilustruje, jak normy obyczajowe mogą ograniczać wolność jednostki i tłumić indywidualne potrzeby.

Konflikt między młodym pokoleniem a Harpagonem ujawnia, że normy te, choć miały na celu utrzymanie porządku społecznego, nierzadko prowadziły do niesprawiedliwości i rodzinnych dramatów.

Sprawdź czy dostaniesz się na studia kalkulator maturalny

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 2

W „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza normy społeczne odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu ładu i porządku w społeczności szlacheckiej, a także w zachowaniu ciągłości kulturowej, szczególnie w trudnych czasach zaborów.

Tradycje, takie jak przestrzeganie zasad gościnności, wspólne celebrowanie obrzędów religijnych czy dbałość o rytuały codziennego życia, stają się nie tylko elementem organizującym życie wspólnoty, ale również sposobem na podtrzymanie tożsamości narodowej.

Przykładem jest scena zaręczyn Zosi i Tadeusza, która nie tylko kończy spór między rodami Sopliców i Horeszków, ale również symbolizuje pojednanie oraz powrót do harmonii społecznej. Utrzymanie tych norm stanowiło oparcie dla Polaków w czasach utraty niepodległości, przypominając o wspólnych wartościach i tradycjach, które budowały narodową tożsamość i więzi międzyludzkie.

Mickiewicz pokazuje, że normy społeczne nie tylko porządkują życie, ale także chronią to, co najważniejsze – dziedzictwo kulturowe i ducha wspólnoty

Dalsza część artykułu pod reklamą

Zakończenie

Normy społeczne pełnią dwojaką rolę – z jednej strony porządkują życie, zapewniając stabilność, ład i harmonię, a z drugiej mogą ograniczać wolność jednostki, narzucając jej określone zasady postępowania (POTWIERDZENIE TEZY).

W literaturze, jak pokazują przykłady z „Tanga” Sławomira Mrożka, „Skąpca” Moliera oraz „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, normy te stają się zarówno fundamentem organizującym życie społeczne, jak i źródłem konfliktów, szczególnie w sytuacjach, gdy ich przestrzeganie koliduje z indywidualnymi potrzebami i pragnieniami.

Ostatecznie, teza o podwójnym charakterze norm społecznych znajduje potwierdzenie – ich siła tkwi w umiejętności równoważenia porządku społecznego i wolności jednostki. Brak tej równowagi prowadzi do chaosu lub tłumienia ludzkiej kreatywności, co czyni refleksję nad ich rolą niezwykle istotną.

Posłuchaj tego opracowania w spotify

Dalsza część artykułu pod reklamą