Jak napisać charakterystykę i opis postaci? Ta wiedza przyda się na egzaminie ósmoklasisty!

Jednym z zadań na egzaminie ósmoklasisty jest opis postaci, którego uczniowie uczą się właśnie w szkole podstawowej. Umiejętność stworzenia opisu postaci została wymieniona w szczegółowych wymaganiach egzaminacyjnych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną w podpunkcie „Mówienie i pisanie”.

Według tych wymagań uczeń powinien tworzyć spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych:

• zaproszenie,
• ogłoszenie,
• rozprawka,
• opowiadanie z dialogiem (twórcze i odtwórcze),
• opis postaci, przedmiotu, krajobrazu, prosta notatka.

Na egzaminie ósmoklasisty raczej nie pojawi się odrębne zadanie, polegające na stworzeniu opisu postaci, a umiejętność ta będzie weryfikowana w wypracowaniu, gdzie może wystąpić polecenie, by scharakteryzować, opisać lub porównać postaci np. z lektur.

Egzamin ósmoklasisty: jak napisać opis postaci?

Opis postaci powinien zawierać następujące elementy:

• przedstawienie postaci,
• ogólny portret fizyczny (budowa ciała, wzrost, kształt twarzy, kolor włosów, rodzaj fryzury),
• szczegółowy portret fizyczny (rysy twarzy, nos, oczy, spojrzenie, rodzaj fryzury, postura, znaki szczególne),
• sposób poruszania się,
• wrażenie, jakie sprawia dana osoba,
• ogólny sposób zachowania, usposobienie (np. kapryśny wyraz twarzy, lekceważący ton).

Opis postaci – wstęp

We wstępie należy zawrzeć podstawowe informacje o opisywanej postaci, czyli: imię i nazwisko, płeć, wiek, miejsce zamieszkania, zawód, jej ogólna sytuacja itp.

Opis postaci – rozwinięcie

Rozwinięcie, czyli zasadnicza część tekstu, jest miejscem na szczegółowy opis postaci. Tutaj należy zawrzeć: budowę ciała i sylwetkę, kształt i rysy twarzy, kolor oczu i włosów, sposób ubierania się, a także sposób poruszania i mówienia.

Opis postaci – zakończenie

W ostatniej części uczeń może zawrzeć własną ocenę postaci, napisać, jakie ogólne wrażenia wywołuje dana postać.

Wskazówki, jak napisać opis postaci na egzaminie ósmoklasisty

Na samym początku pisania opisu postaci zbierz wszystkie potrzebne informacje o niej. Następnie uporządkuj zgromadzone informacje. Podczas pisania swojej pracy dbaj o to, by używać bogatego słownictwa. Postaraj się także, żeby opis był barwny i ciekawy, ale pisz rzeczowo i w sposób zrozumiały. Używaj wielu przymiotników (postaraj się jednak unikać ich wyliczania). Swoje twierdzenia popieraj przykładami, a przede wszystkim – dbaj o poprawność językową.

Kogo można opisać?

• postać literacką
• bohatera filmu
• muzycznego idola
• kogoś z rodziny
• postać z obrazu

Na egzaminie ósmoklasisty najprawdopodobniej będzie do opisania postać literacka.

Pytania, które pomogą podczas tworzenia opisu postaci:

• Kim jest ta postać? (imię, nazwisko, pseudonim)
• Czy ta postać jest realna czy jest postacią literacką?
• Czy jest to osoba publiczna, znana, jaką pełni funkcję?
• W jakiej sytuacji ją widzimy? (przemawiającą, siedzącą, stojącą, w ruchu)
• Jakiego jest wzrostu? (wysoka, niska, średniego wzrostu)
• Jaką ma budowę ciała? (jest postawna, smukła, zgrabna, szczupła, przy kości, masywnie zbudowana)
• Co możesz powiedzieć o jej wyrazie twarzy, uśmiechu?
• Jakie ma oczy? (niebieskie, piwne, lśniące, o migdałowym kształcie, ogromne)
• Jakie ma włosy? (ciemne, jasne, jest szatynką/ szatynem, jest ruda, kręcone czy proste, długie czy krótkie, starannie uczesane czy w nieładzie)
• Jak jest ubrana?
• Jak się porusza i zachowuje?
• Jakie ogólnie sprawia wrażenie?

Opis postaci to forma wypowiedzi, której celem jest prezentacja określonej osoby, skupiając się na jej cechach zewnętrznych. Ma on budowę trójdzielną (wstęp, rozwinięcie i zakończenie).

Opis postaci często zamiennie nazywany jest charakterystyką. Charakterystyka jest formą wypowiedzi, która ma na celu prezentację postaci, uwzględniając poza wyglądem fizycznym, jej temperament, poglądy czy nawyki.

Opis postaci z kolei skupia się na opowiedzeniu o postaci w sposób ogólny, a następnie drobiazgowy na podstawie cech zewnętrznych, które uwzględniają, np. figurę, sposób poruszania się, mimikę twarzy, rodzaj fryzury, znaki szczególne itd. Opis postaci można rozbudować o elementy charakterystyki, dopisując cechy charakteru, uosobienie postaci.

Charakterystyka powinna zawierać następujące elementy:

• przedstawienie postaci,
• opis postaci (jak wyżej),
• przedstawienie cech charakteru, usposobienia (dobrze, aby były poparte przykładem),
• dobre i mocne strony,
• poglądy danej postaci,
• ewentualnie nasz stosunek do postaci, jej obraz w danym kontekście np. porównanie do innych bohaterów książki.

Ósmoklasista w większości wypracowań, w których musi odnieść się do danej lektury, może zawrzeć opis postaci.

W 2020 roku na egzaminie ósmoklasisty pojawił się następujący temat wypracowania: Napisz opowiadanie o spotkaniu z bohaterem wybranej lektury obowiązkowej, który podczas spotkania nauczył Cię czegoś ważnego. Wypracowanie powinno dowodzić, że dobrze znasz wybraną lekturę obowiązkową.

Praca ucznia był oceniania między innymi pod kątem wykorzystania elementów twórczych, do których właśnie zalicza się opis postaci i charakterystyka. Zamieszczenie opisu postaci np. w opowiadaniu z pewnością zaprocentuje, dzięki czemu uczeń będzie mógł liczyć na lepszy wynik z wypracowania na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego.