Jan Kochanowski, wybór fraszek i trenów, w tym tren VII i VIII egzamin ósmoklasisty 2025

Zagadnienia, które mogą pojawić się na egzaminie ósmoklasisty w nawiązaniu do twórczości Jana Kochanowskiego:

• Fraszki Jana Kochanowskiego – skąd się wzięła nazwa gatunku,
• Co charakteryzuję fraszkę jako gatunek,
• Treny – co je charakteryzuje jako gatunek,
• Rodzaj literacki trenów Jana Kochanowskiego,
• Z jakiej epoki pochodzą treny?
• Definicja trenu,
• Definicja fraszki,
• Umiejętność analizy i interpretacji dzieł Jana Kochanowskiego,
• Życiorys, najważniejsze zdarzenia z życia Jana Kochanowskiego w odniesieniu do jego twórczości.

sprawdź egzamin ósmoklasisty 2025 język polski

Na egzamin ósmoklasisty trzeba znać tylko cztery treny (oczywiście uczeń nie musi znać ich na pamięć):

• tren I,
• tren V,
• tren VII,
• tren VIII.

Tren l

Rozpoczyna cały cykl trenów, można go podzielić na trzy części. Pierwsza z części jest opisem emocji, a także żalem, który budzi się w ojcu po śmierci córki. Druga część z kolei jest metaforycznym opisem śmierci (śmierć została porównana do smoka, który porywa z gniazda małe ptaszki). Trzecia część z kolei jest dyskusją z różnymi postawami, które mogą być przyjęte wobec takiej sytuacji.

Tren V

Tren stanowi metaforyczny opis śmierci córki Urszulki. Podmiotem lirycznym jest zrozpaczony ojciec (jest nim sam Jan Kochanowski). Porównuje on tragedię, która dotknęła jego córki, do oliwki, która usycha jeszcze zanim zdąży się rozwinąć. Zmarła Urszulka i jej życie zostaje porównane do przyrody.

Tren Vll

W tym trenie podmiot liryczny ogląda ubranka, które zostały po zmarłej córeczce. Ojciec opisuje, jaki ból sprawia mu ich widok oraz jak bardzo tęskni za swoim ukochanym dzieckiem. Dziecięce ubranka stale przypominają autorowi jego zmarłe dziecko.

Tren Vlll

Pierwszy wers tego trenu jest bardzo popularny i rozpoznawalny: „Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim” . W tym trenie ojciec porównuje dom z dzieckiem do pustego domu bez dziecka. Ten z Urszulką był radosny, pełen zabawek i śmiechu dziecka. Ten bez jego córki jest smutny i szalenie pusty. Autor kieruje ten tren do swojej zmarłej córki Urszulki.

Jan Kochanowski tworzył fraszki przez całe swoje życie, jednak ukazały się one tuż przed jego śmiercią. W 1584 roku. Od razu od tego momentu zyskały one popularność. We fraszkach Jana Kochanowskiego poruszane są tematy dość melancholijne, autor zastanawia się nad naturą świata, Boga oraz losu człowieka. Są one pełne powagi, głębokiej refleksji, ale także rubasznego żartu. Są także rodzajem lirycznego pamiętnika, ponieważ można w nich znaleźć wątki autobiograficzne. Są one również wyrazem poglądów poety w kwestii współczesnego świata.

Fraszka jako gatunek powinna być krótka i zwięzła, kończyć się morałem lub pointą (wyrażoną wprost lub bezpośrednio). Tematyka fraszek może być różnorodna, choć zazwyczaj dotykają one tematów błahych, to Jan Kochanowski podejmuje w nich także zagadnienia filozoficzne, obyczajowe oraz religijne.

Przykładowe fraszki Jana Kochanowskiego:

„Człowiek boże igrzysko”

Nie rzekł jako żyw żaden więtszej prawdy z wieka,

Jako kto nazwał bożym igrzyskiem człowieka.

Bo co kiedy tak mądrze człowiek począł sobie,

Żeby się Bóg nie musiał jego śmiać osobie?

On, Boga nie widziawszy, taką dumę w głowie

Uprządł sobie, że Bogu podobnym się zowie.

On miłością samego siebie zaślepiony,

Rozumie, że dla niego świat jest postawiony;

On pierwej był, niżli był; on, chocia nie będzie,

Przedsię będzie; próżno to, błaznów pełno wszędzie.

W tej fraszce autor podejmuje temat relacji człowieka z Bogiem. Człowiek zostaje przedstawiony we fraszce Kochanowskiego jako byt skończony, którego nie powinno się porównywać do Stwórcy. Autor zdaje się kpić z człowieka, który jest zbyt pewny siebie i dumny.

„O żywocie ludzkim”

Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,

Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;

Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,

Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.

Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,

Wszystko to minie jako polna trawa;

Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,

Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom.

W tej fraszce autor podejmuje temat sensu życia. Podmiot liryczny w tym utworze zaznacza, że wszystko, co jest dla ludzi ważne – przeminie. Chodzi między innymi o urodę, moc, pieniądze, sławę.

„O doktorze Hiszpanie”

„Nasz dobry doktor spać się od nas bierze,

Ani chce z nami doczekać wieczerze.”

„Dajcie mu pokój! najdziem go w pościeli,

A sami przedsię bywajmy weseli!”

„Już po wieczerzy, pódźmy do Hiszpana!”

„Ba, wierę, pódźmy, ale nie bez dzbana.”

„Puszczaj, doktorze, towarzyszu miły!”

Doktor nie puścił, ale drzwi puściły.

„Jedna nie wadzi, daj ci Boże zdrowie!”

„By jeno jedna” — doktor na to powie.

Od jednej przyszło aż więc do dziewiąci,

A doktorowi mózg się we łbie mąci.

„Trudny — powiada — mój rząd z tymi pany:

Szedłem spać trzeźwo, a wstanę pijany.”

O ile poprzednie fraszki Jana Kochanowskiego były raczej refleksyjne, tę można zaliczyć do obyczajowych. W utworze akcja rozgrywa się na biesiadzie, a postać doktora Hiszpana występująca we fraszce jest autentyczna. Główny bohater chce iść spać, jednak biesiadnicy mu na to nie pozwalają. Włamują się do jego pokoju, a następnie częstują trunkiem i zachęcają do biesiadowania.

W ostatnich latach, czyli na egzaminie ósmoklasisty w roku 2019, 2020, 2021 oraz 2022 nie pojawiła się twórczość Jana Kochanowskiego. Nie oznacza to jednak, że tak samo będzie w 2023 roku. Wręcz przeciwnie – po tylu latach możliwe jest, że pojawią się fraszki lub treny jego autorstwa oraz zadania do rozwiązania właśnie na podstawie tych tekstów.

W sieci nie ma opinii uczniów na temat dzieł Jana Kochanowskiego pojawiających się na egzaminie ósmoklasisty. Warto więc zapytać starszych kolegów, jakie potencjalne zagadnienia dla nich byłyby problematyczne i właśnie je zgłębić oraz przećwiczyć.

Fraszki Jana Kochanowskiego są zazwyczaj lubiane przez uczniów, jako krótkie utwory i dość łatwe w interpretacji. Większy problem ósmoklasistom mogą sprawiać treny Jana Kochanowskiego, dlatego przed egzaminem warto poćwiczyć interpretację oraz analizę właśnie tych utworów.

Zobacz także

harmonogram egzaminu ósmoklasisty 2025

Lektury na egzaminie ósmoklasisty – lista lektur obowiązkowych i uzupełniających

egzamin ósmoklasisty 2025 język polski

egzamin ósmoklasisty 2025 matematyka

arkusze egzamin ósmoklasisty

egzamin ósmoklasisty 2025

wyniki egzamiu ósmoklasisty

co sprawia uczniom najwięcej kłopotu na egzaminie ósmoklasisty