Co może determinować ludzkie postępowanie

Omów zagadnienie na podstawie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Co znajdziesz w artykule

Wstęp
Rozwinięcie
Kontekst 1
Kontekst 2
Zakończenie
Najpopularniejsze

Wstęp

TEZA: Ludzkie postępowanie może być determinowane przez różne czynniki: pomoc innym ludziom, poczucie niesprawiedliwości, poprawa swojego statusu majątkowego, sprawdzenie swoich możliwości, zyskanie sławy, odpokutowanie win, walka o wolność, ojczyznę czy zdobycie władzy.

W zależności od priorytetów, ambicji i charakteru, człowiek może podejmować różne działania – od szlachetnych, takich jak bezinteresowna pomoc, po egoistyczne, np. dążenie do bogactwa, a nawet podstępne i zgubne plany.

Kluczową rolę odgrywają intencje, które mogą być dobre lub złe. Zdarza się także, że intencje są dobre, lecz obrane środki nieetyczne – człowiek chce zmienić świat na lepsze, ale droga, którą wybiera, prowadzi do szkody dla innych lub jego samego. Problem motywacji ludzkich postępowań jest zatem zagadnieniem złożonym, wiążącym się z intencjami, skutkami i przede wszystkim z odpowiedzialnością za podjęte decyzje.

W literaturze spotykamy wielu bohaterów, na których postępowanie wpływają różnorodne czynniki. To właśnie te motywacje kształtują ich decyzje i prowadzą do określonych działań, które niosą ze sobą konsekwencje – zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Autorzy literatury, ukazując te zmagania, podejmują próbę odpowiedzi na pytanie, co kieruje człowiekiem w chwilach wyboru, jak również jaki wpływ mają na niego ambicje, emocje, poczucie obowiązku czy dążenie do spełnienia marzeń. Dzięki temu pozwala nam nie tylko lepiej zrozumieć bohaterów, ale również dostrzec własne motywacje i ocenić ich wartość w kontekście moralnym.

Sprawdź wyszukiwarka kierunków studiów

Dalsza część artykułu pod reklamą

Rozwinięcie

„Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego doskonale ukazuje, jak różne czynniki determinują ludzkie postępowanie. Główny bohater powieści, Rodion Raskolnikow, to były student żyjący w skrajnej nędzy, pozbawiony środków do życia.

Jego trudna sytuacja materialna oraz głębokie przemyślenia na temat niesprawiedliwości społecznej wpłynęły na podjęte przez niego decyzje. Raskolnikow, rozważając naturę społeczeństwa, stworzył teorię podziału ludzi na dwie kategorie: zwykłych i niezwykłych. Według tej koncepcji, ludzie zwykli są podporządkowani normom, ich działania ograniczają się do przyziemnych celów, takich jak zapewnienie sobie dachu nad głową, utrzymanie rodziny czy wychowanie dzieci.

W przeciwieństwie do nich, ludzie niezwykli to jednostki wybitne, zdolne do przekraczania norm moralnych w imię wyższych celów. Ich wyjątkowy charakter pozwala im podejmować trudne decyzje, nawet brutalne, które według nich służą postępowi ludzkości. Teoria ta odegrała kluczową rolę w postępowaniu Raskolnikowa.

Przekonany o swojej wyjątkowości i poczuciu moralnej wyższości, postanowił przetestować swoją koncepcję w praktyce. Wybrał na ofiarę lichwiarkę Alonę Iwanowną, którą uważał za jednostkę szkodzącą społeczeństwu. Uzasadniając swój czyn teoretyczną potrzebą walki z niesprawiedliwością, Raskolnikow dopuścił się brutalnego morderstwa. Jego decyzja była determinowana wieloma czynnikami: biedą, poczuciem niesprawiedliwości, a przede wszystkim przekonaniem o moralnym prawie do przekraczania granic w imię rzekomego dobra.

Jednak po dokonaniu zbrodni Raskolnikow nie znalazł ulgi ani satysfakcji. Wręcz przeciwnie – zaczęły go dręczyć wewnętrzne rozterki i poczucie winy, które stopniowo niszczyły jego psychikę. Kluczową rolę w jego przemianie odegrały dwa czynniki: wpływ Soni Marmieładow, młodej kobiety o głębokiej wierze i moralności, oraz własna niezdolność do poradzenia sobie z brzemieniem zbrodni. Sonia, będąca zupełnym przeciwieństwem Raskolnikowa, uosabiała współczucie, pokorę i miłość, co skłoniło go do przemyślenia swoich czynów.

Raskolnikow, dręczony wyrzutami sumienia, że nie potrafi żyć z piętnem morderstwa. Ostatecznie przyznał się do winy i podjął decyzję o poddaniu się karze. Wybór ten był motywowany potrzebą odzyskania spokoju duchowego oraz pragnieniem odkupienia win. Kara, jaką poniósł, stała się dla niego procesem oczyszczenia i pozwoliła mu odzyskać człowieczeństwo.

Powieść Dostojewskiego pokazuje złożoność ludzkiego postępowania, które może być kształtowane zarówno przez okoliczności zewnętrzne, jak i wewnętrzne przekonania, emocje czy moralne dylematy. Historia Raskolnikowa to studium natury ludzkiej, które ukazuje, jak różnorodne motywacje mogą prowadzić człowieka zarówno na drogę zbrodni, jak i odkupienia.

Sprawdź wyszukiwarka uczelni

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 1

„Dziady” cz. III Adama Mickiewicza to dzieło, które głęboko analizuje motywacje ludzkiego postępowania, szczególnie w odniesieniu do postaci Konrada. Jego działania i wybory są determinowane przede wszystkim przez patriotyzm, poczucie misji, ambicję oraz emocje związane z cierpieniem narodu.

Konrad to bohater romantyczny, który uważa się za jednostkę wybitną i obdarzoną nadprzyrodzoną mocą. Jego postępowaniem kieruje pragnienie ocalenia narodu i wyzwolenia go spod jarzma rosyjskiego zaborcy. Miłość do ojczyzny jest dla niego najważniejszą wartością, która determinuje jego myśli i czyny.

Jego poczucie odpowiedzialności za losy wspólnoty narodowej staje się motorem napędowym działań, ale jednocześnie prowadzi go do konfliktu wewnętrznego. Silna wiara we własne możliwości i poczucie wyższości sprawiają, że Konrad w Wielkiej Improwizacji buntuje się przeciwko Bogu, oskarżając Go o brak współczucia i obojętność wobec cierpienia ludzi. Uważa, że to on – jako poeta i wieszcz – jest w stanie lepiej pokierować losami świata.

Jego ambicja oraz przekonanie o własnej niezwykłości prowadzą do tego, że chce przejąć władzę od Boga, by zbawić naród. Jest to jednak postawa nacechowana pychą i egoizmem, gdyż Konrad pragnie działać samodzielnie, ignorując wszelkie wyższe autorytety. Jednym z czynników determinujących jego postępowanie jest również głęboki gniew i ból spowodowany cierpieniem innych. Konrad czuje się głęboko związany z losem swojego narodu, a wizje jego udręk i niesprawiedliwości, jakich doświadczają Polacy, budzą w nim bunt.

W swojej improwizacji emocje biorą górę nad rozsądkiem, co prowadzi do tragicznych konsekwencji – Konrad niemalże bluźni przeciwko Bogu, nazywając Go „Carem”. To moment, w którym jego indywidualizm i pycha zostają obnażone. Pod wpływem gniewu i silnych emocji Konrad zapomina, że skuteczne działanie wymaga pokory i współpracy z innymi.

Jego postawa pokazuje, że motywacje ludzkiego postępowania mogą być zarówno szlachetne – jak miłość do ojczyzny i pragnienie wyzwolenia, jak i zgubne – gdy są nacechowane pychą i przesadną wiarą we własne możliwości. Konrad jest także postacią tragiczną, ponieważ jego pragnienia i intencje są dobre, ale sposób, w jaki chce osiągnąć swoje cele, prowadzi do konfliktu z siłami wyższymi.

Poprzez losy Konrada Mickiewicz ukazuje, że ludzkie postępowanie może być determinowane przez złożone i często sprzeczne motywacje: szlachetne ideały, głębokie emocje, a także słabości, takie jak duma czy poczucie wyższości.

Sprawdź czy dostaniesz się na studia kalkulator maturalny

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 2

Ludzkie postępowanie może być determinowane przez różnorodne czynniki, co doskonale ukazuje postać Andrzeja Kmicica z „Potopu” Henryka Sienkiewicza. Na początku utworu poczynania Kmicica są determinowane głównie przez jego porywczy charakter i dumę. Kmicic często kieruje się impulsem, co prowadzi go do popełniania błędów, takich jak rozboje czy służenie Januszowi Radziwiłłowi – zdrajcy ojczyzny. Jednakże kluczową motywacją, która determinuje jego przemianę, jest miłość do Oleńki Billewiczówny oraz poczucie winy za wcześniejsze błędy.

Chęć odzyskania jej zaufania oraz rehabilitacji swojego imienia sprawiają, że podejmuje działania pełne poświęcenia. Z czasem w Kmicicu budzi się także patriotyzm – świadomość obowiązku wobec ojczyzny staje się dla niego nadrzędnym celem. Walka o Polskę oraz pragnienie odkupienia win motywują Kmicica do heroicznych czynów, takich jak obrona Jasnej Góry czy walka przeciwko Szwedom.

Jego postępowanie pokazuje, że ludzie mogą kierować się zarówno osobistymi emocjami i ambicjami, jak i wyższymi ideałami, a przemiana moralna często wymaga czasu i trudnych doświadczeń.

Dalsza część artykułu pod reklamą

Zakończenie

Przytoczone przykłady literackie – Raskolnikow ze „Zbrodni i kary”, Konrad z „Dziadów” cz. III oraz Andrzej Kmicic z „Potopu” – dowodzą, że ludzkie postępowanie jest determinowane przez różnorodne czynniki (POTWIERDZENIE TEZY).

Bohaterowie ci, choć wywodzą się z różnych epok, podejmują decyzje pod wpływem emocji, idei, okoliczności życiowych czy moralnych rozterek. Ich motywacje ukazują złożoność ludzkiej natury – od egoistycznych pobudek, przez dążenie do odkupienia win, po heroiczne poświęcenie dla wyższych celów.

Wszystkie te historie uświadamiają, że na ludzkie postępowanie wpływają zarówno czynniki zewnętrzne, jak sytuacja społeczna czy relacje z innymi ludźmi, jak i wewnętrzne, takie jak wartości, ambicje czy emocje. Literatura, analizując te zmagania, pozwala nie tylko lepiej zrozumieć motywacje bohaterów, ale również zachęca do refleksji nad naszymi własnymi wyborami i odpowiedzialnością za nie.

Tym samym potwierdza, że problem motywacji ludzkiego postępowania pozostaje niezmiennie aktualny i uniwersalny.

Posłuchaj tego opracowania w spotify

Dalsza część artykułu pod reklamą