Adam Mickiewicz – wybrane ballady matura 2025

W trakcie przygotowań do matury warto poświęcić czas na czytanie lektur. Ich znajomość jest podstawą do zdania matury z języka polskiego, a zatem lepiej nie odkładać tego na później.

Wysokie wyniki z egzaminów to nie tylko powód do dumy i satysfakcji, ale również przepustka na wymarzone studia. Uzyskanie takich wyników możliwe jest tylko z dogłębną wiedzą na temat wskazanych utworów, toteż nie pozostaje nam nic innego, jak zabrać się do nauki. Sprawdź arkusze maturalne

Trudno wyobrazić sobie maturę z języka polskiego bez twórczości Adama Mickiewicza. Kiedy mówimy o utworach autorstwa jednego z najwybitniejszych twórców romantyzmu od razu przychodzą nam do głowy takie tytuły jak: „Dziady”, „Pan Tadeusz” czy „Konrad Wallenrod”. Sprawdź lista lektur matura 2025

To oczywiście słuszne skojarzenia i każde z tych dzieł należy do zestawu lektur obowiązkowych, ale oprócz nich należy poznać także ballady, w tym utwór pod tytułem „Romantyczność”. Utwory te są istotne z kilku powodów.

Po pierwsze znajdują się na liście lektur oraz opublikowano pytania jawne, dotyczące ich treści. Po drugie, „Ballady i romanse” to przełom dla polskiej literatury, bowiem rok ich wydania – 1822 – przyjmuje się za początek polskiego romantyzmu.

Co znajdziesz w artykule

Ballady – lista pytań jawnych do lektury
Romantyczność – najważniejsze informacje
Zagadnienia, które mogą pojawić się na maturze
Ballady Adama Mickiewicza na maturze w latach ubiegłych

Ballady – lista pytań jawnych do lektury

Lista pytań jawnych, które mogą pojawić się na maturze z języka polskiego w formie ustnej w 2025 roku:

Świat ducha a świat rozumu. Omów zagadnienie na podstawie Romantyczności Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Jakie znaczenie dla człowieka ma przyroda? Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci ballad Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Na liście pytań jawnych znajdują się tylko dwa pytania dotyczące ballad Mickiewicza, jednak nie oznacza to, że wiedza na ich temat może być niepełna i powierzchowna. Opracowując odpowiedzi warto pamiętać o tym, że są to bardzo istotne utwory, uważane za manifest polskiego romantyzmu.

sprawdź opracowane pytania jawne matura 2025

Dalsza część artykułu pod reklamą

Romantyczność – najważniejsze informacje

Utwór „Romantyczność” powstał na początku 1821 roku, a wydany został rok później, w tomie „Ballady i romanse”. Mickiewicz podejmuje w nim polemikę z przedstawicielami poprzedniej epoki - oświecenia, którzy kierowali się wyłącznie rozumem i poznaniem naukowym. On, jak i inni romantycy, zwrócił uwagę na kwestię uczuć i duchowości, na bazie których odbierał rzeczywistość. Ważne stały się empatia, wiara czy intuicja, umożliwiające kontakt ze światem niematerialnym.

Miejscem akcji utworu jest rynek. Na jego środku stoi dziewczyna o imieniu Karusia, która twierdzi, że widzi ducha swojego nieżyjącego ukochanego- Jasieńka.

Wokół niej zbierają się ludzie, wierzący w jej słowa, współczujący i modlący się, bowiem ich zdaniem śmierć nie rozdziela kochających się za życia. Wśród zebranych pojawia się Starzec, krytykujący zarówno dziewczynę, jak i ludzi litujących się nad nią. Jego krytyka sprowadza się do tego, że uznaje bohaterkę za obłąkaną, a ludzie wierzą w wypowiadane przez nią głupstwa. Starzec wyraźnie prezentuje postawę oświeceniową.

Wyznaje zasadę, że jeśli czegoś nie widać, to tego nie ma. Z jego podejściem do świata nie zgadza się narrator, chociaż wyraża szacunek dla wiedzy i osiągnięć nauki. Staje on w obronie dziewczyny i zebranych ludzi zaznaczając, że aby poznać pełną naturę rzeczywistości, należy kierować się także „czuciem i wiarą”.

Warstwa stylistyczna „Romantyczności” jest rozbudowana. Utwór napisany jest prostym językiem, a pojawią się w nim elementy gwary ludowej, metafory, porównania, pytania retoryczne, wykrzyknienia i epitety. Można podzielić go na dwie części. Pierwszą z nich jest opowieść o Karusi, która przez ból i tęsknotę za ukochanym traci kontakt z rzeczywistością. Drugą natomiast jest polemika, w której ścierają się dwa światopoglądy – oświeceniowy i romantyczny.

Mickiewicz starał się wytłumaczyć „romantyczność” jako duchowe, uczuciowe postrzeganie rzeczywistości. Bohaterką utworu uczynił prostą dziewczynę, która zdaje się widzieć więcej niż uczony Starzec, patrzący na świat zupełnie inaczej. W ten sposób próbował ukazać pewne ograniczenie przedstawicieli oświecenia, którzy nie potrafili i nie chcieli zajrzeć głębiej, spojrzeć inaczej, wyjść poza przestrzeń naukowo potwierdzonych faktów. Słowa „Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko” oraz „Miej serce i patrzaj w serce” podsumowują przesłanie romantyzmu, który buntuje się przed odbieraniem świata wyłącznie na podstawie naukowych dowodów.

Inne ballady

W zestawie najpopularniejszych ballad, autorstwa Adama Mickiewicza znajdują się także: „Świteź”, „Świtezianka”, „Lilie”, „Powrót taty”, „Trzech budrysów”, „Kurhanek Maryli”, „To lubię” czy „Pani Twardowska”. Dla przykładu omówmy pokrótce ostatni z wymienionych.

„Pani Twardowska” to utwór rozpoczynający się od dobrze znanych słów: „Jedzą, piją, lulki palą. Tańce, hulanka, swawola”. Dzieło Mickiewicza łączy w sobie elementy epiki, liryki i dramatu i składa się z trzydziestu jeden czterowersowych strof. Ponadto Mickiewicz zastosował w nim rymy krzyżowe. O wydarzeniach opowiada narrator, w trzeciej osobie, a w tekście spotykamy troje bohaterów.

Są nimi: pan Twardowski, Mefistofeles oraz pani Twardowska, która jednak nie zabiera głosu, ani też nie zostaje opisana przez narratora. Ale – wygląd i uosobienie pani Twardowskiej wywołują w diable prawdziwe przerażenie. Oprócz wspomnianej trójki, w utworze występują uczestnicy zabawy.

Warstwa stylistyczna „Pani Twardowskiej” jest rozbudowana. W tekście występują wykrzyknienia, onomatopeje, epitety, porównania, wyliczenia, powtórzenia, zdrobnienia oraz kolokwializmy. Głównym tematem utworu jest to, że mąż pani Twardowskiej zawarł pakt z Mefistofelesem. Mężczyzna obiecał mu oddać po śmierci swoją duszę, ale tylko wtedy, kiedy umrze w Rzymie. Co ciekawe, Mefistofeles pojawia się w momencie, kiedy Twardowski bawi się w karczmie o takiej właśnie nazwie – „Rzym”.

Dalsza część artykułu pod reklamą

Zagadnienia, które mogą pojawić się na maturze

Należy pamiętać o tym, że omawiana twórczość Adama Mickiewicza stanowiła manifest, początek czegoś nowego. Widać to w szczególności w „Romantyczności”, gdzie „nowe” spotyka się ze „starym”, a zatem gdzie romantyzm ściera się z oświeceniem.

Warto postawić kilka pytań. Czy rzeczywistość można odbierać wyłącznie rozumem, na podstawie nauki i faktów? Czy istnieje coś więcej, coś obok? Czy wszystko można logicznie wyjaśnić? Czy nowe zawsze musi przeciwstawiać się staremu? Czy istnieje możliwość pogodzenia dwóch światów: rozumu i ducha? Takie pytania może postawić każdy z nas, nie tylko w odniesieniu do twórczości literackiej.

sprawdź

matura 2025 polski - podstawowy

matura 2025 polski - rozszerzony

matura 2025 polski - ustny

Dalsza część artykułu pod reklamą

Ballady Adama Mickiewicza na maturze w latach ubiegłych

Ballady autorstwa Adama Mickiewicza często pojawiają się w zadaniach maturalnych. Zdający spotkali się z nimi na przykład w 2023 roku. Wtedy polecenia brzmiały następująco:

Świat ducha a świat rozumu. Omów zagadnienie na podstawie Romantyczności Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Jak jest przedstawiana w literaturze relacja rozum – uczucia w odniesieniu do przemian ideowych przełomu epok? Omów zagadnienie na podstawie Romantyczności Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Ludowość jako źródło inspiracji. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci ballad Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Funkcja motywów fantastycznych i elementów grozy w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci ballad Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Motyw winy i kary w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci ballad Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.