W jakim celu autor nawiązuje w swoim tekście do innego tekstu

Omów zagadnienie na podstawie utworu Górą „Edek” Marka Nowakowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Co znajdziesz w artykule

Wstęp
Rozwinięcie
Kontekst 1
Kontekst 2
Zakończenie
Najpopularniejsze

Wstęp

TEZA: Wielu autorów, świadomie bądź nieświadomie, nawiązuje w swoim tekście do innego tekstu. Zabieg ten pozwala na prowadzenie dialogu z utworami zakorzenionymi w tradycji literackiej, ukazuje uniwersalność poruszanych problemów, a przede wszystkim pogłębia sens i ułatwia zrozumienie przesłania za pomocą znanych i utrwalonych kodów kulturowych.

Takie nawiązania stanowią również wyraz przynależności do tradycji literackiej, która jest istotnym elementem ciągłości kulturowej. W historii literatury zauważamy nieustanną powtarzalność motywów i toposów, co dowodzi, że każdy utwór literacki, nawet ten najbardziej nowatorski, uczestniczy w wielowiekowej tradycji. Przykładem może być wykorzystanie mitologicznych archetypów, takich jak Odyseusz jako symbol podróży i poszukiwań, które odnajdujemy w dziełach od antyku po współczesność.

W takich przypadkach nawiązania stają się nośnikiem uniwersalnych wartości i pozwalają odbiorcom spojrzeć na problemy współczesne w szerszym, ponadczasowym kontekście. Nawiązania literackie mają kluczowe znaczenie dla interpretacji dzieła.

Nie tylko wpisują tekst w szerszy kontekst kulturowy, ale również przyczyniają się do lepszego zrozumienia jego przesłania i bogactwa znaczeń. Dzięki nim literatura pozostaje żywym organizmem, w którym poszczególne dzieła wzajemnie się dopełniają, tworząc nieustannie rozwijającą się tradycję.

Sprawdź wyszukiwarka kierunków studiów

Dalsza część artykułu pod reklamą

Rozwinięcie

W krótkim opowiadaniu Marka Nowakowskiego pt. Górą „Edek” zauważamy jednoznaczne odwołanie do dramatu Sławomira Mrożka „Tango”. Aby dostrzec tę aluzję, czytelnik musi znać utwór Mrożka oraz postać Edka, która stała się symbolem pewnych postaw i zachowań.

Popularność „Tanga” w czasach PRL-u sprawiła, że Nowakowski świadomie nawiązał do tej sztuki, aby symbolicznie przedstawić zjawiska społeczne lat 90. XX wieku. Sławomir Mrożek w swoim groteskowym dramacie stworzył postać Edka jako uosobienie prymitywizmu, brutalności i bezwzględności. Edek to człowiek, który działa bez skrupułów, siłą i determinacją torując sobie drogę, nie licząc się z innymi. Jego brak moralności i prostota duchowa symbolizują upadek wartości w relacjach międzyludzkich.

Nowakowski, nawiązując do tej postaci, wykorzystał jej archetyp, aby w swoim opowiadaniu uwypuklić podobne zjawisko w nowej, kapitalistycznej rzeczywistości Polski po transformacji ustrojowej. W opowiadaniu Górą „Edek” autor przedstawia codzienną sytuację z warszawskiej ulicy: pewien mężczyzna, opisany jako „niewysoki, drobny młodzian o szczupłej twarzy, w okularach”, próbuje zaparkować swoje auto – „mały fiacik” – na zwolnionym miejscu.

Jednak jego niezdecydowanie zostaje wykorzystane przez innego mężczyznę, „wysokiego, tęgiego faceta w skórzanej kurtce”, który zajmuje miejsce swoim fordem bez żadnych skrupułów. Na uwagę inteligenta: „Panie, jak tak można?”, bezczelny kierowca nie reaguje, pewnym krokiem udając się do pobliskiego budynku.

Ta prosta historia obrazuje zjawisko „zdziczenia” społeczeństwa, które zdaniem Nowakowskiego było charakterystyczne dla lat 90. Tytuł zbioru, w którym znajduje się opowiadanie – „Z prerii” – nawiązuje do „dzikiego zachodu”, gdzie brutalność, siła i spryt decydowały o przetrwaniu.

Podobny mechanizm widzimy w opisanym epizodzie: „Edek” w skórzanej kurtce symbolizuje nową elitę społeczną – ludzi bezwzględnych, skupionych na zdobywaniu pieniędzy i pozycji. Jego styl życia oparty na cwaniactwie i agresji odzwierciedla postawę, w której wartości takie jak kultura, szacunek czy uczciwość schodzą na dalszy plan. Z drugiej strony mamy inteligenta – wykształconego, kulturalnego człowieka, który nie potrafi odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Jego wątła postura i brak zdecydowania symbolizują przegraną tych, którzy kierują się zasadami w brutalnym świecie przemian ustrojowych.

W latach 90. wartości takie jak edukacja czy kulturalne obycie często przegrywały z siłą i bezwzględnością. Nawiązanie do postaci Edka z „Tanga” Mrożka pozwala Nowakowskiemu pokazać uniwersalny problem, który przekracza granice czasowe i kulturowe. Edek to symbol siły, bezkompromisowości i moralnego upadku, które, niezależnie od epoki, zagrażają harmonii społecznej.

Poprzez przywołanie tej postaci Nowakowski pogłębia sens swojego opowiadania i wskazuje na niebezpieczeństwo dehumanizacji relacji międzyludzkich. Autor wyraźnie zaznacza, że człowiek powinien kierować się wartościami, które wykraczają poza prymitywną walkę o przetrwanie. Istnieją bowiem inne, cenne zasady, takie jak szacunek, kultura i uczciwość, które nadają życiu sens i czynią społeczeństwo bardziej ludzkim.

Dzięki temu aluzja do dramatu Mrożka nie tylko wzbogaca opowiadanie Nowakowskiego, ale również stanowi głos w debacie o moralności i kondycji współczesnego człowieka.

Sprawdź wyszukiwarka uczelni

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 1

Utwór Stefana Żeromskiego pt. „Syzyfowe prace” jednoznacznie nawiązuje do mitu o Syzyfie. Syzyf to postać symboliczna, która uosabia nieustanną, mozolną pracę skazaną na niepowodzenie. Tytuł powieści Żeromskiego nabiera szczególnego znaczenia w kontekście jej fabuły, ukazując zmagania młodzieży uczącej się w czasach zaborów.

Akcja utworu osadzona jest w okresie intensywnej rusyfikacji, kiedy uczniowie byli zmuszani do przyjmowania rosyjskiej kultury, języka i tożsamości kosztem własnej polskości. Mimo nieustannych wysiłków władz zaborczych, ich działania nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Przymusowa indoktrynacja okazuje się syzyfową pracą – zamiast niszczyć ducha narodowego, wzmacnia go.

Szczególnym momentem w powieści jest wystąpienie Zygiera, który recytując poezję patriotyczną, budzi w uczniach świadomość narodową i chęć walki o polskość. Dzięki nawiązaniu do mitu o Syzyfie Żeromski nie tylko odwołuje się do postaci mitologicznej, ale także nadaje swojej powieści głębszy, symboliczny wymiar. Pokazuje, że wszelkie próby zniszczenia polskiej tożsamości narodowej siłą są skazane na porażkę.

Mit Syzyfa staje się metaforą nieudanych wysiłków zaborców, a jednocześnie symbolem wytrwałości Polaków w dążeniu do zachowania swojej kultury i tradycji. Poprzez to nawiązanie Żeromski uświadamia czytelnikowi, że duch polskości jest niezłomny i nie może zostać zniszczony żadnymi metodami przymusu.

Symbolika tytułu podkreśla heroizm młodzieży, która wbrew wszelkim przeciwnościom potrafiła odnaleźć w sobie siłę do oporu. Dzięki temu powieść staje się nie tylko literackim opisem epoki, ale również uniwersalnym przesłaniem o sile narodowej tożsamości i niezłomności ducha.

Sprawdź czy dostaniesz się na studia kalkulator maturalny

Dalsza część artykułu pod reklamą

Kontekst 2

W „Innym świecie” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego tytuł utworu został zaczerpnięty z dzieła Fiodora Dostojewskiego „Zapiski z martwego domu”. Fragment, który stanowi motto książki Grudzińskiego, brzmi: „Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego nie podobny; tu panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy; tu trwał martwy za życia dom.”

Ten cytat nie tylko zapowiada tematykę utworu, ale także wprowadza czytelnika w atmosferę świata rządzonego innymi, nieludzkimi prawami. Herling-Grudziński, podobnie jak Dostojewski, ukazuje rzeczywistość odartą z normalności – świat obozów pracy i systemu opresji, w którym człowiek traci swoje człowieczeństwo, indywidualność i godność.

Motto z dzieła Dostojewskiego staje się kluczem do zrozumienia nie tylko obozowej codzienności, ale także mechanizmów deprawacji i zniewolenia, jakie są charakterystyczne dla totalitarnych systemów. Nawiązanie do „Zapisków z martwego domu” pozwala Grudzińskiemu odwołać się do uniwersalnych doświadczeń cierpienia i dehumanizacji. Obaj autorzy, choć opisują różne czasy i miejsca – syberyjskie katorgi Dostojewskiego i sowieckie łagry Grudzińskiego – tworzą podobny obraz „innego świata”, w którym człowiek zmuszony jest dostosować się do nieludzkich warunków, by przetrwać.

Dzięki temu nawiązaniu Grudziński nie tylko buduje pomost między literaturą rosyjską a polską, ale także podkreśla uniwersalny charakter swojego przesłania. „Inny świat” to nie tylko opowieść o sowieckim obozie pracy, ale również refleksja nad kondycją człowieka postawionego w sytuacji granicznej. Motto Dostojewskiego wzbogaca dzieło Grudzińskiego, nadając mu głębszy wymiar filozoficzny i wskazując na ciągłość literackiej tradycji podejmującej tematykę ludzkiego cierpienia i oporu wobec zła.

Herling-Grudziński, nawiązując do Dostojewskiego, nie tylko oddaje hołd wielkiemu rosyjskiemu pisarzowi, ale również wprowadza czytelnika w refleksję nad uniwersalnymi mechanizmami przemocy i opresji, które w każdym czasie i miejscu pozostają podobne. Dzięki temu jego utwór nabiera ponadczasowego wymiaru, stając się głosem w obronie człowieka i jego niezbywalnej godności.

Dalsza część artykułu pod reklamą

Zakończenie

Nawiązania literackie są istotnym narzędziem, dzięki któremu autorzy mogą prowadzić dialog z tradycją, uwypuklać uniwersalność poruszanych problemów oraz pogłębiać sens swoich dzieł (POTWIERDZENIE TEZY).

Zarówno w przypadku Marka Nowakowskiego, który odwołuje się do dramatu Sławomira Mrożka, jak i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego nawiązującego do twórczości Fiodora Dostojewskiego, odniesienia do wcześniejszych tekstów literackich pozwalają na zakorzenienie nowych utworów w szerszym kontekście kulturowym.

Przykład Stefana Żeromskiego i jego nawiązania do mitu o Syzyfie ukazuje, że tradycja literacka stanowi fundament, na którym budowane są kolejne dzieła, a powtarzalność motywów i toposów nie tylko wzbogaca literaturę, ale także umożliwia czytelnikom głębsze zrozumienie jej przesłania. Wszystkie omówione przykłady dowodzą, że literatura jest nieustannie rozwijającym się organizmem, w którym poszczególne teksty wzajemnie się uzupełniają.

Dzięki takim odniesieniom twórczość literacka zyskuje uniwersalny wymiar, pozwalając odbiorcom spojrzeć na współczesne problemy przez pryzmat wielowiekowej tradycji. Autorzy, świadomie nawiązując do innych dzieł, nie tylko budują mosty między przeszłością a teraźniejszością, ale także czynią swoje utwory częścią ciągłego dialogu literackiego, który wzbogaca kulturę i pomaga w głębszym zrozumieniu kondycji człowieka.

Posłuchaj tego opracowania w spotify

Dalsza część artykułu pod reklamą