03.10.2022

Jak napisać interpretację wiersza? Ta wiedza przyda się na egzaminie maturalnym!

Interpretacja wiersza to jedna z form wypowiedzi, która może pojawić się na maturze z języka polskiego. Jak napisać interpretację wiersza, o czym należy pamiętać, jakiego słownictwa jest dobrze używać? Sprawdź zasady, które przydadzą się każdemu maturzyście.

Jednym z zadań pojawiających się na maturze jest zinterpretowanie wiersza. Jest to rodzaj tych zadań, które na egzaminie maturalnym przerażają uczniów. Pokazujemy jednak, że napisanie interpretacji wiersza nie jest wcale takie trudne. Tłumaczymy krok po kroku, jak należy to zrobić.

Czym jest interpretacja wiersza na maturze?

Interpretacja wiersza (lub inaczej analiza wiersza) polega na odpowiednim zinterpretowaniu przez ucznia utworu poetyckiego. W tym celu maturzysta musi najpierw postawić odpowiednią tezę, by później sukcesywnie ją potwierdzać. Konieczne jest także określenie, jakie środki stylistyczne występują w danym wierszu. W skrócie: interpretacja wiersza to forma wypowiedzi, której celem jest wyjaśnienie sensu i znaczenia danego utworu.

Najważniejsze zasady interpretacji wiersza

Choć wielu maturzystom może się wydawać, że poprawne zinterpretowanie wiersza jest dla nich zadaniem nie do wykonania, tak naprawdę wystarczy znać najważniejsze zasady interpretacji utworu poetyckiego, by matura z języka polskiego już nie wydawała się taka straszna. Oto one.

Określ, kto jest podmiotem lirycznym w wierszu

Wielu uczniów już na wstępie może popełnić podstawowy błąd. Na czym on polega? Maturzyści mylą często podmiot liryczny z autorem wiersza. WAŻNE: autor wiersza (np. Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert) to nie jest podmiot liryczny. Podmiotem lirycznym jest osoba mówiąca w wierszu (np. zakochana kobieta, żołnierz cierpiący na wojnie).

Po określeniu podmiotu lirycznego w wierszu – możesz zadać sobie pytania pomocnicze:

Czy jest wyraźny, czy nie
Czy mówi w swoim imieniu, czy reprezentuje grupę ludzi
Czy mówi do kogoś, czy do samego siebie?
W jakiej sytuacji znajduje się podmiot liryczny

Określ temat wiersza

Na początku określ także temat wiersza – o czym jest wiersz lub o czym opowiada podmiot liryczny. Odpowiedz sobie na następujące pytania, które ułatwią ci interpretację wiersza.

O czym jest wiersz i gdzie się dzieje (miejsce)
Czy miejsce, w którym znajduje się podmiot liryczny ma większe znaczenie
Czy znaczenia ma czas, epoka, wiek, w którym dzieje się wiersz
Tytuł: jak ma się do wiersza, na co zwraca uwagę, czy jest dedykacja i co może oznaczać
Po co wiersz powstał, jaka jest jego rola (wyrzucenie żalu, pokazanie radości, zwrot do ukochanej, zwrot do tłumu, rozpamiętywanie przeszłości itd.)

Jak przeprowadzić analizę wiersza?

Określ także, czy wiersz jest monologiem wewnętrznym i do jakiego gatunku należy (hymn, tren, sonet, erotyk). Sprecyzuj też, jaki układ graficzny ma wiersz (ilość strof lub ciągłość i brak podziału na strofy, liczba wersów w każdej strofie, układ rymów lub wiersz biały – bez rymów, z ilu sylab składa się każdy wers, czy wiersz jest sylabiczny, czy nie, czy ma średniówkę). Określ również czy obrazowanie przedstawione w wierszu jest realistyczne, czy fantastyczne. Skonkretyzuj także, czy liryka jest bezpośrednia, czy może pośrednia.

Ważny jest także nastrój wiersza – czy może jest on podniosły, codzienny? Wypisz także środki stylistyczne (i podaj przykłady), które występują w wierszu. Jest to praca, która wymaga znajomości środków stylistycznych. Podstawowe środki stylistyczne to:

Metafora - to zestawienie słów, które osobno znaczą coś zupełnie innego, lecz połączone – tworzą nowe znaczenie.
Epitet - to określenie rzeczownika, często bardziej poetyckie i wyszukane niż zwykły przymiotnik
Porównanie – występuje w nim zawsze słowo jak (niby, jakby,) , ponieważ chodzi tu o porównywanie, zestawienie przynajmniej dwóch zjawisk.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze (onomatopeje) - to wyrazy, których brzmienie przypomina dźwięk różnych zjawisk lub rzeczy.
Zdrobnienie -o słowo utworzone za pomocą odpowiedniego przyrostka, oznaczające coś lub kogoś mniejszego.
Zgrubienie - to słowo utworzono za pomocą odpowiedniego przyrostka, oznaczającego coś lub kogoś większego.

Schemat interpretacji wiersza na egzamin maturalny

Podczas interpretacji wiersza na egzaminie maturalnym możesz posłużyć się następującym schematem:

W pierwszym akapicie, czyli we wstępie należy zawrzeć podstawowe informacje na temat autora i tytułu wiersza, a także postawić tezę interpretacyjną (najważniejszy temat lub problem utworu).
Drugi akapit, czyli rozwinięcie to dokonanie analizy i interpretacji wiersza na podstawie postawionej przez nas tezy. Określ, kim jest podmiot liryczny i do kogo mówi, a także sytuację liryczną. Analizując wiersz, nazwij środki stylistyczne i podaj ich funkcje, a także sposób mówienia podmiotu lirycznego. W swojej pracy możesz także odwoływać się do tytułu utworu. Określ, w jakiej epoce utwór został napisany i jak to, co zostało w nim zawarte, odnosi się do charakteru epoki. Możesz przywołać także kontekst biograficzny (poety), filozoficzny czy historyczny utworu.
Ostatni akapit polega na podsumowaniu rozważań, jeszcze raz powtarzając tezę interpretacyjną (tym razem powinna ona jednak wynikać z całej naszej pracy).

Słownictwo przydatne przy pisaniu analizy wiersza

Podczas pisania analizy wiersza na egzaminie maturalnym z języka polskiego mogą przydać ci się następujące zwroty:

Tematem utworu jest…
Obrazuje to cytat…
Ilustrują to słowa…
Warto zwrócić uwagę na…
Trzeba zauważyć, że…
W wierszu zauważamy…
W pierwszej/drugiej/trzeciej zwrotce wiersza…
Należy stwierdzić, że…
Metafora/epitet/wyliczenie została/ło zastosowane po to, aby…
Ten fragment wiersza wyraża…
Nie bez znaczenia jest…
Podsumowując…

Interpretacja wiersza na maturze w latach poprzednich

W latach poprzednich polecenie interpretacji wiersza na maturze z języka polskiego zawsze brzmiało tak samo. Zinterpretuj podany utwór. Postaw tezę interpretacyjną i ją uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 wyrazów”.

Utwory poetyckie, które uczniowie musieli przeanalizować w latach poprzednich na maturze z języka polskiego: